دانستنی ها درباره ی عفونت
عفونت ها زمانی اتفاق می افتند که نوعی موجود زنده وارد بدن انسان شده و به او آسیب برسانند. این موجودات میکروسکوپی یا میکرو ارگانیسم ها، از بدن انسان برای رشد، تکثیر و زندگی کردن استفاده می کنند. به این ارگانیسم های بسیار ریز پاتوژن نیز گفته می شود که سرعت تکثیر بسیار بالایی دارند. برخی از پاتوژن ها عبارتند از:
پاتوژن ها به روش های مختلفی منتشر می شوند که عبارتند از:
- تماس با پوست
- انتقال از طریق مایعات بدن
- انتقال از طریق مدفوع
- خوردن یا آشامیدن غذا یا نوشیدنی های آلوده
- تنفس ریز قطره ها یا ذرات هوابرد
- لمس هرگونه شی که توسط فرد حامل پاتوژن لمس شده باشد.
در این مقاله به بررسی انواع عفونت، چگونگی کاهش ابتلا به آن، عوامل و علائم عفونت ها می پردازیم.
انواع عفونت
سرما خوردگی نوعی عفونت ویروسی است. چگونگی به وجود آمدن یک عفونت و اثراتی که بر بدن انسان می گذارد، وابسته به نوع پاتوژن است. سیستم دفاعی بدن مانند یک مانع موثر در مقابل عوامل عفونی عمل می کند. با این حال، گاهی پاتوژن ها می توانند مانع توانایی سیستم دفاعی در مبارزه کردن بشوند. هنگامی که جلوی سیستم دفاعی گرفته شود، عفونت وارد مرحله ی خطرناکی می شود.
برخی از پاتوژن ها تنها اثرات اندکی بر بدن فرد می گذارند، در حالی که برخی از آن ها سم یا مواد ملتهب کننده ای تولید می کنند که منجر به تاثیرات منفی در بدن میزبان می شود. این بدان معناست که برخی از عفونت ها خفیفند و گاهی اصلا فرد متوجه حضورشان در بدن نمی شود، در حالی که برخی دیگر می توانند جدی و کشنده باشند. لازم به ذکر است که برخی از پاتوژن ها نسبت به انواع درمان مقاومند و دارویی برای مبارزه با آن ها کشف نشده است.
باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها و انگل ها انواع مختلف پاتوژن ها هستند که از ابعاد مختلف با هم متفاوتند:
- شکل
- اندازه
- کارکرد
- ژنتیک
- نوع تاثیر بر بدن
از لحاظ اندازه، ویروس ها از باکتری ها کوچک ترند. ویروس ها وارد بدن میزبان شده و جایگزین سلول ها می شوند، در حالی که باکتری ها می توانند بدون میزبان هم زندگی کنند. درمان هر کدام از بیماری های عفونی وابسته به دلیل عفونت است. در این مقاله به بررسی رایج ترین و خطرناک ترین انواع عفونت می پردازیم که عبارتند از: عفونت های باکتریایی، ویروسی، قارچی و پریونی (Prion).
عفونت های ویروسی (Viral)
همان گونه که از اسم این عفونت پیداست، در اثر انواع ویروس اتفاق می افتد. بیش از میلیون ها نوع ویروس وجود دارد که تا امروز، محققان تنها موفق به کشف 5000 نوع از آن ها شده اند. ویروس ها دارای نوعی ژنوم یا اسیدهای نوکلئیک هستند که یک پوشش پروتئینی و لیپید ها از آن محافظت می کند.
ویروس ها به میزبان حمله کرده و خود را به یک سلول می چسبانند. پس از ورود به سلول، ماده ی ژنتیکی خود را آزاد می کنند که سلول را وادار به تکثیر سازی ویروس می کند. در نتیجه ی این اتفاق، تعداد ویروس افزایش پیدا کرده و پس از مردن سلول، ویروس های جدید رها می شوند. سپس، این ویروس ها دیگر سلول ها را عفونی می کنند. با این حال همه ی ویروس ها منجر به تخریب سلول میزبان نمی شوند بلکه منجر به تغییر کارکرد سلول می شوند. برخی از ویروس ها نیز، مثل ویروس HPV و EBV، با اجبار سلول ها به انجام تکثیر سازی به مقدار بسیار زیاد، منجر به ایجاد سرطان می شوند.
ویروس ها می توانند گروی سنی خاصی مثل نوزادان و کودکان را مورد هدف قرار بدهند. همچنین ممکن است یک ویروس پس از یک دوره تکثیر سازی، برای مدتی به صورت نهان یا کمون در بدن باقی بماند. در این حالت ممکن است فرد به نظر بهبود یافته بیاید، اما با فعال شدن دوباره ی ویروس، باز هم بیمار می شود.
برخی عفونت های ویروسی عبارتند از:
معمولا در اثر راینو ویروس، ویروس کرونا و آدنو ویروس اتفاق می افتد.
- التهاب مغز (انسفالیت) و مننژیت
معمولا در اثر انترو ویروس ها، ویروس هرپس و ویروس نیل غربی (West Nile Virus) ایجاد می شوند.
- زگیل ها و عفونت های پوستی
معمولا در اثر HPV و HSV ایجاد می شوند.
- بیماری التهاب معده‌ای-روده‌ای یا گاستروآنتریت
معمولا نورو ویروس ها مسبب آن هستند.
نوعی بیماری تنفسی است که پس از عفونت از طریق ویروس کرونا اتفاق می افتد و در حال حاضر منجر به یک پاندمی جهانی شده است.
- ویروس زیکا
- HIV
- هپاتیت C
- فلج اطفال
- آنفلونزا
که شامل آنفولانزای خوکی و H1N1 نیز می شود.
- تب دنگی یا دانگی
- ابولا
- MERS یا کرونا ویروس خاورمیانه ای که به آن سندروم تنفسی خاورمیانه نیز گفته می شود.
داروهای ضد ویروس می توانند به کاهش علائم برخی از بیماری های ویروسی کمک کنند تا فرد درمان شود. این کار از طریق جلوگیری از تکثیر بیشتر ویروس یا تقویت سیستم ایمنی بدن بیمار انجام می شود. آنتی بیوتیک ها در مقابل ویروس ها اثرگذار نیستند و استفاده از آن ها خطر مقاومت بدن در برابر انواع آنتی ویروس را در پی دارد. بیشتر درمان ها در واقع علائم بیماری را تسکین می دهند تا سیستم ایمنی بدن بدون کمک گرفتن از داروها با ویروس مبارزه کرده و آن را از بین ببرد.
عفونت های باکتریایی
باکتری ها گونه‌ای از موجودات تک سلولی میکروسکوپی هستند که با نام پروکاریوت نیز شناخته می شوند. بنا بر تخمین متخصصان حداقل یک نونیلیون باکتری روی زمین وجود دارد این بدین معنی است که قسمت اعظم زیست توده ی زمین، متشکل از باکتری هاست. باکتری ها در سه شکل وجود دارند:
- باکتری های کروی یا کوکوسی (cocci)
- باکتری های میله مانند یا باسیلی (bacilli)
- باکتری های حلقوی، اسپیروکت یا مارپیچی (spiral)
باکتری ها می توانند تقریبا در هر نوع محیطی زندگی کنند. این محیط می تواند بی نهایت گرم یا شدیدا سرد باشد. برخی باکتری ها حتی می توانند در پسماند های رادیو اکتیو دوام بیاورند. با وجود مقدار زیاد باکتری ها، تنها برخی از آن ها منجر به بیماری در انسان ها می شوند. با این حال برخی از آن ها مثل باکتری های روده یا راه هوایی، بدون آسیب رساندن در بدن، درون آن زندگی می کنند. در برخی از موارد، باکتری های مفید به باکتری های مضر حمله می کنند تا از آسیب رسیدن به فرد جلوگیری شود. با این حال برخی از بیماری های باکتریایی می توانند بسیار خطرناک و کشنده باشند که عبارتند از:
- وبا
- دیفتری
- دیسنتری یا اسهال خونی
- طاعون خیارکی
- سل
- حصبه
- تیفوس
- مننژیت باکتریایی
- عفونت گوش میانی
- ذات الریه یا پنومونی
- عفونت دستگاه تنفسی فوقانی یا URTI (نوع ویروسی آن رایج تر است)
- ورم معده یا گاستریت
- مسمومیت های غذایی
- عفونت های چشمی
- سینوزیت (البته بیشتر ویروسی است)
- عفونت دستگاه ادراری یا UTI
- عفونت های پوستی
- عفونت های مقاربت جنسی یا STI
عفونت های باکتریایی را می توان با تشخیص پزشک، توسط آنتی بیوتیک ها درمان کرد. با این حال گاهی برخی سویه ها (strain) مقاوم شده و به درمان واکنش نشان نمی دهند.
عفونت های قارچی (Fungi)
بیش از 5 میلیون گونه قارچ روی زمین وجود دارد. یک قارچ غالبا نوعی انگل چند سلولی است که می تواند تجزیه شده و مواد طبیعی را به عنوان آنزیم جذب کند. با این حال برخی از انواع آن مثل مخمّر ها تک سلولی اند. تقریبا همیشه، قارچ ها از طریق گرده افشانی هاگ های تک سلولی تکثیر می شوند. ساختار قارچ ها معمولا بلند و استوانه ای شکل است که رشته های کوچکی از بدنه ی اصلی شان منشعب شده است.
بسیاری از عفونت های قارچی روی لایه های بالایی پوست به وجود می آیند و برخی به لایه های زیرین نیز نفوذ می کنند. مخمّر استنشاق شده و کپک ها گاهی منجر به عفونت های قارچی مثل ذات الریه یا عفونت کلی بدن می شوند. بدن در حالت عادی دارای گروهی از باکتری های مفید است که به حفظ تعادل میکرو ارگانیسم ها کمک می کند. کسانی که بیشتر در معرض عفونت های قارچی قرار می گیرند، عبارتند از افرادی که:
- برای مدت طولانی از آنتی بیوتیک استفاده می کنند.
- سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است که می تواند به خاطر HIV، دیابت یا شیمی درمانی باشد.
- عمل پیوند عضو داشته اند، زیرا می بایست داروهایی مصرف کنند که از پس زدن عضو جدید توسط بدن جلوگیری شود.
برخی از عفونت های قارچی عبارتند از:
- تب دره یا کوکسیدیومایکوزیس (coccidioidomycosis)
- هیستوپلاسموز
- کاندیدا (candidiasis)
- بیماری پای ورزشکاران (Athlete's foot)
- عفونت قارچی کرم حلقوی یا کچلی قارچی (ringworm)
- برخی از عفونت های چشمی
- برخی ضایعه های پوستی
بیماری های پریونی (prion)
پریون ها نوعی پروتئین اند که ساختار ژنتیکی نداشته و معمولا خطرناک نیستند. محققان پریون ها را در دسته ی میکرو ارگانیسم های زنده قرار نمی دهند. با این حال اگر پریون ها یک شکل غیرعادی پیدا کنند، تبدیل به عوامل خطرناکی می شوند که ایجاد عفونت می کنند. پریون ها می توانند بر ساختار مغز یا دیگر قسمت های سیستم عصبی بدن، تاثیر بگذارند. لازم به ذکر است که پریون ها تکثیر نمی شوند و از میزبان تغذیه نمی کنند، بلکه منجر به غیرعادی شدن رفتار سلول ها و پروتئین ها در بدن میزبان می شوند. پریون ها می توانند منجر به تخریب بافت نورون ها و مغز شوند که نادر است اما در صورتی که اتفاق بیفتد کشنده است و دائم پیشرفت می کند. برخی از این بیماری ها شامل بیماری جنون گاوی و بیماری کروتز فلد-جاکوب (CJD) می شوند. محققین برخی از انواع آلزایمر را نیز مرتبط با پریون ها می دانند.
دیگر عفونت ها
علاوه بر عفونت های اصلی که در بالا ذکر شد، انواع دیگری از عفونت وجود دارند که بدن را تحت تاثیر قرار می گذارند. یک موجود تک سلولی که هسته دارد می تواند منجر به نوعی عفونت تک یاخته ی آغازی شود. تک یاختگان معمولا می توانند بیرون از بدن زندگی کنند و ویژگی هایی شبیه به حیوانات مثل جنبش و شکار دارند؛ از این رو آنان را حیوانات تک سلولی نیز می نامند. این موجودات معمولا از طریق مدفوع به بدن انسان منتقل می شوند. اسهال خونی آمیبی یک مثال برای عفونت های تک یاختگان است.
کرم های انگلی موجودات چند سلولی و بزرگتری هستند که وقتی بزرگ می شوند، به راحتی توسط چشم انسان دیده می شوند. این نوع از انگل ها شامل کرم های حلقوی و کرم های پهن می شوند که می توانند ایجاد عفونت کنند.
در آخر، انگل های برون زی که شامل ساس، کنه و شپش می شوند با چسبیدن به پوست انسان یا پنهان شدن در آن می توانند منجر به بروز انواع عفونت شوند. انواع حشرات خون خوار مثل پشه ها نیز با مصرف خون انسان منجر به بروز عفونت می شوند.
عوامل عفونت
دلیل بروز عفونت ها، انواع مختلف موجوداتی هستند که وارد بدن می شوند. برای مثال ویروس ها عامل عفونت های ویروسی هستند. علائمی مثل تورم و آبریزش بینی به این دلیل اتفاق می افتند که سیستم ایمنی بدن تلاش می کند موجود مهاجم را از بدن بیرون کند. برای مثال هنگامی که زخم ها چرکی می شوند، بدین معنی است که گلبول های سفید به محل آسیب دیده آمده اند تا با باکتری های بیگانه مبارزه کنند.
علائم
علائم عفونت وابسته به محل عفونت و موجودی است که وارد بدن می شود. ویروس ها سلول های به خصوصی را هدف قرار می دهند. برای مثال ویروس هاری، سیستم عصبی را مورد حمله قرار می دهد، در حالی که زگیل ها در اثر حمله ی ویروس به سلول های پوست ایجاد می شوند. هنگامی که علائم بیماری زیاد است، سلول های بیشتری مورد هدف قرار گرفته اند، مثل سرما خوردگی که شامل علائمی مانند آبریزش بینی، بدن درد و مشکلات گوارشی است.
شخصی که به عفونت های باکتریایی مبتلا می شود، معمولا دچار قرمزی پوست، بزرگ شدن غدد لنفاوی، گرما، تورم، تب و درد در محل عفونت می شود.
قرمزی پوست که با خارش همراه است معمولا نشان دهنده ی عفونت قارچی پوست است. با این حال ویروس ها و باکتری ها نیز ممکن است مشکلات پوستی ایجاد کنند.
علائم رایج بیماری های پریونی، آسیب سریع مغزی، از دست دادن حافظه و مشکلات ذهنی هستند. این بیماری ها با وارد کردن آسیب جدی به مغز معمولا آن را از کار می اندازند.
جلوگیری
یک روش کلی برای جلوگیری از تمام عفونت ها وجود ندارد. با این حال بهتر است افراد برای کاهش خطر ابتلا به انواع عفونت ها، موارد زیر را رعایت کنند:
دست ها را مرتب به خصوص قبل و بعد از پختن غذا و استفاده از دستشویی، بشویید.
- سطوح را پاکیزه نگاه دارید.
- هنگام آشپزی، غذاهای فاسد شدنی را برای مدت زیاد در معرض هوای اتاق نگذارید.
- واکسیناسیون های توصیه شده را انجام داده و در صورت لزوم، آن ها را تکرار کنید.
- از آنتی بیوتیک ها فقط در صورت تجویز پزشک استفاده کنید و یک دوره ی آن را کامل مصرف کنید، حتی اگر علائم بیماری به سرعت از بین رفتند.
- مکان هایی که ممکن است محل تجمع زیاد باکتری ها باشند، مثل آشپزخانه و دستشویی را به طور مرتب ضد عفونی کنید.
- احتمال عفونت های مقاربت های جنسی را با انجام دادن مرتب آزمایش های مربوطه و داشتن رابطه ایمن کاهش دهید.
- از به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی خود مثل مسواک، شانه، تیغ و لیوان با دیگران خودداری کنید.
- هنگامی که دچار بیماری های عفونی هستید، پیش از مسافرت یا هرگونه ارتباط با دیگر افراد، با دکتر خود مشورت کرده و توصیه های او را انجام دهید تا از انتقال عفونت به دیگران جلوگیری کنید.
داشتین فعالیت روزانه و یک رژیم غذایی مناسب و متعادل می تواند به قوی کردن سیستم ایمنی کمک کرده و منجر به دفاع بدن در مقابل انواع عفونت ها شود.
-250x250.gif)
افزودن نظر